Tarihin her döneminde önemli bir merkez olagelen Trabzon'un tarihi geçmişine ilişkin çalışmaların istenilen düzeyde olduğunu söylemek zordur. Özellikle 19. yüzyıl Trabzon'u hakkında doldurulmayı bekleyen önemli bir boşluk bulunmaktadır. İstanbul, İzmir, Selanik ve Beyrut gibi 19. yüzyılda imparatorluğun en önemli merkezlerinden biri olan Trabzon'un bu döneme ilişkin tarihi, yerli kaynakların yanında şehirdeki konsoloslukların ortaya çıkardığı zengin yabancı kaynakların her bakımdan değerlendirilmesiyle incelenmeyi hak etmektedir. Sahip olduğu tarihsel önemin uzağında, 19. yüzyılın başlarında taşradaki yerel güçler ve merkezi idare arasındaki çatışmaların, salgınların ve ülkenin içinde bulunduğu sefaletin pençesinde küçük bir sahil kasabası görüntüsünde olan Trabzon, daha önce de karşılaştığı gibi bir kez daha uluslararası ticaretin zirveye çıkardığı şehirlerden biri oldu. Bu bağlamda bu çalışma, 19. yüzyılda değişim ve modernleşmeyi temsil eden ve Tanzimat Dönemi olarak bilinen 1839-1876 yılları arasında Trabzon şehrinin idari, sosyal ve ekonomik şartlarını tahlil ederek Tanzimatın Trabzon'a ne derece yansıdığını ve bu süreçte etkili olan unsurları incelemektedir. Yılmaz, Osmanlı arşiv kaynaklarının yanında büyük oranda Fransız konsolosluk arşivlerinden hareketle hazırlamış olduğu bu çalışmasında Trabzon'un sahip olduğu tarihsel zenginliği de gün yüzüne çıkarıyor ve Tanzimat Dönemi şehir tarihi çalışmalarında yabancı kaynakların önemini de gözler önüne seriyor.
İçindekiler
TABLOLAR LİSTESİ
GRAFİKLER LİSTESİ
HARİTALAR LİSTESİ
PLANLAR LİSTESİ
KISALTMALAR LİSTESİ
TEŞEKKÜR
ÖNSÖZ
GİRİŞ
A)Konu, Amaç ve Sınırlar
B)Konunun Durumu ve Çağdaş Çalışmalar
C)Çalışma ve Bölümleri
D)Kaynaklar
1.Arşivler
a.Başbakanlık Osmanlı Arşivi
b.Fransız Dışişleri Bakanlığı Arşivi-Archives du Ministère des Affaires étrangères, (AMAE)
c.İngiliz Milli Arşivi- Public Record Office, (PRO)
2.Yayınlanmış Arşiv Belgeleri
BİRİNCİ BÖLÜM
SOSYAL YAPI
A)Mahalleler
1-Mahallelerin Fiziki Durumu
2-Dini Gruplar Açısından Mahalleler
a)Müslüman Mahalleleri
b)Gayrimüslim Mahalleleri
c)Karışık Mahalleler
B)Demografik Yapı
1-Nüfus Kaynakları
2-19. Yüzyıla Kadar Şehrin Nüfusu
3-19. Yüzyılda Şehrin Nüfusu ve Nüfus Hareketleri
4-Sosyal Yapıya Etki Eden Unsurlar
i.Salgınlar
1.Veba Salgınları
2.Kolera Salgınları
ii.Göçler
1.Trabzon'a Doğru Olan Müslüman Göçü
2.Gayrimüslimlerin Ülke Dışına Göçü
İKİNCİ BÖLÜM
İDARİ YAPI
A)Vilayet Sistemine Kadar Trabzon'un İdari Yapısı
1-19. Yüzyıla Kadar İdari Yapılanma
2-19. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon'un İdari Yapısı
B)Tanzimat Sürecinde Trabzon
1-Tanzimat Öncesinde İdari Yapının Genel Özellikleri
2-Tanzimatın Trabzon'da Uygulanması
a)İsmail Rahmi Paşa'nın Faaliyetleri
b)Bir Geçiş Dönemi Olarak Hayrettin Paşa'nın Valiliği
c)Bekir Rüstem Paşa'nın Faaliyetleri
d)Trabzon'da Meclis-i Kebir'in Oluşturulması
e)Meclis Üyelerinin Maaş Meselesi
f)Meclis Üyeleri ve Diğer İdarecilerin Yapmış Olduğu Yolsuzluklar
C)Vilayet Teşkilatı ve Trabzon
1-1864 Vilayet Nizamnamesi'nin Oluşumu
2-Vilayet Kanununun Trabzon'da Tatbiki ve Yeni İdari Yapılanma
a)Mülki Teşkilat
b)Trabzon Belediye Teşkilatı
D)Tanzimat Döneminde Kurulan Yargı Kurumları
1-Trabzon Ticaret Meclisi (Ticaret Mahkemesi)
2-Cinayet Meclisi ve Meclis-i Tahkikat
3-1864 Vilayet Nizamnamesi'nden Sonra Yeni Yargı Organları Nizamiye Mahkemeleri)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İKTİSADİ YAPI
A)Ticaret
1-Trabzon Limanı'nın Önem Kazanması ve Ticaretin Yükselişi
2-Trabzon'un Ticari Bağlantıları
a)İran
b)Kafkas ve Çerkes Sahilleri
c)Trabzon Çevresi, Doğu Anadolu ve Gürcistan
3-İran Transit Ticareti
4-Trabzon'da Avrupa Ticaretinin Kurulması
a)İngiliz Ticareti
b)Fransız Ticareti
c)Rus Ticareti
5-Trabzon'un İthalat ve İhracatının Seyri
6-İthal ve İhraç Malları
a)Yerli İhraç Malları
b)Transit İhraç Malları
c)İthal Malları
B)Endüstri ve Üretim
1-Tekstil Üretimi
2-Bakırcılık
3-Dericilik
4-Balıkçılık
5-Şarap Üretimi
6-Gemicilik
7-Diğer Endüstriyel Faaliyetler
C)Tarım
1-19. Yüzyıl Osmanlı Tarımında Değişmeler
2-Trabzon'da Tarımın Genel Özellikleri
3-Trabzon'da Yetişen Tarım Ürünleri
a)Hububat
b)Mısır
c)Fasulye
d)Fındık
e)Tütün
f)Patates
g)Pamuk ve İpek
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ULAŞIM, HABERLEŞME VE BAYINDIRLIK
A)Ulaşım
1-Trabzon Limanı ve Altyapısı
2-Deniz Ulaşımı
a)Buharlı Gemilerin Hizmete Girmesi
b)Trabzon-Batum Hattının Açılması
c)19. Yüzyılın İkinci Yarısındaki Gelişmeler
1)Kırım Savaşı'nın (1853-1856) Denizcilik Üzerine Etkisi
2)Yeni Hatların Kurulması ve Seferlerin Düzenli Hale Gelmesi
