Son yıllarda tarihçilikte gelişen farklı yaklaşımlar, farklı kaynaklara yönelme olgusunu da beraberinde getirdi. Bu nedenledir ki daha önceden edebiyat tarihçilerine ve kısmen etnologlara bırakılan mizah araştırmaları artık tarihçilerin de ilgi alanına girmeye başlamıştır. Dolayısıyla mizah ve mizah basını tarih araştırmaları açısından vazgeçilemez bir kaynak özelliği niteliğindedir. Osmanlı mizahı, konu olarak henüz tüketilmiş değildir. Aksine konu, sunduğu zengin malzemeyle araştırmaya açık bakir bir alan görünümündedir. Yazılarıyla ve karikatürleriyle Osmanlı mizah basını, dönemi resmeden bir içeriğe sahiptir. Bu özellik sayesindedir ki kimi Osmanlı aydınlarının siyasal ve ekonomik pek çok olayı nasıl algıladıklarını ve yorumladıklarını daha sarih bir şekilde görebiliyoruz. Ayrıca gündelik hayatın dokularına nüfuz eden bir bakışla kaleme alınan yazılarda ve karikatürlerde ‘sıradan' insanın tarz-ı hayat'ını bulmak çarpıcıdır. Cemil Meriç'in deyimiyle "dergi ve gazete bir devrin çehresini makyajsız olarak terlik ve sabahlığı ile teşhir eder." Bu yanıyla sosyal tarihin gizli kalmış yanlarının açığa çıkartılabilmesi de mümkündür.

Elinizdeki kitap 1870-1877 dönemi Osmanlı mizah basınında yer alan "Şark meselesi", "kapitülasyonlar", "ilk mebus seçimleri", "Kanun-ı Esasi", "moda ve kadın", "terakki-i medeniyet" (batılılaşma) gibi temalar üzerinden memleket meselelerine karikatüristlerin ve yazarların bakışını merkeze alarak yapılan ilk araştırmalardan biridir. Diğer bir deyişle döneme damgasını vurmuş Diyojen, Çaylak, Hayal, Çıngıraklı Tatar, Kahkaha gibi olgusal malzemelerle doğrudan temas kurarak karikatür ve mizahın zevkli ve renkli penceresinden döneme panaromik bir şekilde bakmayı deneyen bir çalışmadır.

İçindekiler

ÖNSÖZ

GİRİŞ

I. BÖLÜM: MİZAHIN TARİHSEL SERÜVENİ

II. BÖLÜM: BATILILAŞMA: ISLAHATLARLA BAŞLAYAN ZORUNLU YOLCULUK

• Tanzimat ve Osmanlı Modernleşmesi
• Efkâr-ı Umûmiye
• Basın ve Sansür

III. BÖLÜM: DİYOJEN VE ÇAYLAK

• Diyojen (1870-1873)
• Çaylak (1876-1877)

IV. BÖLÜM: DİYOJENVE ÇAYLAK'TA MİZAH TEMATİĞİ

• Mizah ve Siyaset

V. BÖLÜM: "MEDENİYET": DEĞİŞEN HAYATLAR, "İLLET-İ FRENGİ"

• Batılılaşma -"Terakki-i Medeniyet" ve Alafranga Hayat Tarzı
• Moda ve Kadın

VI. BÖLÜM: "AĞIR KONULAR": MEMLEKET MESELELERİ VE MİZAH

• Şark Meselesi
• Kapitülasyonlar, Beyazadamın"Uygarlık" İhracı, Demiryolları, Tütün Rejisi
• Dış Borçlanma, Sarraflar ve Borsa Hareketleri
• Âli Paşa'nın Siyasi Vasiyetnamesi

SONUÇ

KAYNAKÇA

EKLER

• EK-1: İrade Dahiliye Çaylak ve Hayal mizah gazetelerinin isimlerinin tahviline dair belge
• EK-2: Teodor Kasab'ın Napoli'de olup olmadığına dairRoma Sefarethanesinden Hariciye'ye gönderilen belge
• EK-3: Ebüzziya'nın Teodor Kasab'ın İstanbul‘a avdeti ile ilgili olarak II. Abdülhamit'e yazdığı mektubun sureti
• EK-4: Hariciye Nezareti'ne Roma'dangelen ve Teodor Kasab'ın fiziki tariflerinin yapıldığı belge
• EK-5: Diyojen'de çıkan "Birisi Mütaassıb İki Zat Beyninde" başlıklı yazı
• EK-6: Diyojen'de yayımlanan ve Viyana'daki sergiye gönderilecek olan eşyanın listesi
• EK-7: Paris'te 1878 senesinde açılacak sergiye Çaylak tarafından gönderilecek eşya listesi
• EK-8: Çaylak'ta yayımlanan "Ahlak-ı Cedide"başlıklı yazı
• EK-9: Diyojen'in kapak sayfası
• EK-10: Çaylak'ın kapak sayfası

DİZİN

Basında

• Birgün Kitap - 24 Temmuz 2010
• Newsweek Türkiye - 25 Temmuz 2010
• Aksiyon - 23-29 Ağustos 2010
• NTV Tarih - Ekim 2010
• Toplumsal Tarih - Ekim 2010