1930'lu yıllarda başta Kırklareli, Edirne, Çanakkale, Tekirdağ olmak üzere Trakya'nın önemli vilâyet ve ilçelerinde kayda değer sayıda bir Yahudi nüfusu yaşamaktaydı. Onlarca yıldan beri Müslüman komşularıyla sükûnet içinde yaşayan Trakyalı Yahudilerin bu sakin hayatları, 1934 yılının Haziran ayının son günleri ile Temmuz ayının ilk günlerinde aniden sona erecekti. Birkaç gün boyunca süren tehdit ve şiddet eylemlerinin sonunda Yahudiler, evlerini ve eşyalarını terk etmek veya yok pahasına satmak zorunda kalarak İstanbul'a kaçacak, ortam yatıştıktan sonra sadece bir kısmı geri dönecekti. Tarihe “1934 Trakya Olayları” adıyla mâl olan ve aniden meydana gelen bu hâdiselerin sebepleri nelerdi, müsebbipleri kimlerdi? Olaylar, bölgede yaşayanları nasıl etkilemişti?
Üçüncü baskısı yapılmış olan bu araştırma, bu suallere yerli ve yabancı arşiv belgelerinin, hâdiselere bizzat şahit olmuş tanık ifadelerinin, Trakya Umumi Müfettişi İbrahim Tâli'nin teftiş gezisi raporunun, dönemin yerli ve yabancı basınında yer alan haber ve karikatürlerin ve daha önceki baskılarda yer almayan yeni belgelerin eşliğinde ve ışığında cevap vermeye çalışmakta.
KISALTMALAR
ÖN SÖZ
GİRİŞ
I- OLAYLARDAN ÖNCEKİ ORTAM
1) CUMHURİYET'İN İLK ON YILI
2) TRAKYA UMÛMÎ MÜFETTİŞLİĞİ'NİN KURULMASI - UMÛMÎ MÜFETTİŞ İBRAHİM TALÎ'NİN BÖLGEYİ TEFTİŞİ
3) BOĞAZLAR VE TRAKYA'NIN ASKERÎ MINTIKA KABUL EDİLMESİ
4) 2510 SAYILI İSKÂN KANUNU'NUN KABUL EDİLMESİ
5) YAHUDİ TÜCCAR VE ESNAFIN DURUMU
6) NİHAL ATSIZ VE ORHUN DERGİSİ
a) Nihal Atsız'ın Düşünce Dünyası
b) Nihal Atsız'ın Edirne Günleri
c) Nihal Atsız'ın Çanakkale Gezisi
d) Nihal Atsız'ın Orhun'daki Makaleleri
7) CEVAT RIFAT ATİLHAN VE MİLLÎ İNKILÂP DERGİSİ
a) Millî İnkılâp Dergisinin Yayını
b) Cevat Rıfat Atilhan'ın Almanya Gezisi
c) Almanya Gezisi Sonrasında Millî İnkılâp'ın Yayını
8) MİLLÎ İNKILÂP'A KARŞI TEPKİLER
a) Türkiye Hahambaşılığı'nın Tepkisi
b) Basının Tepkisi
c) Mustafa Nermi'nin Mektupları
9) OLAYLARIN CEREYAN ETMESİNDEN ÖNCEKİ MANZARA
II- OLAYLARIN SEYRİ
1) ÇANAKKALE'DEKİ OLAYLAR
a) Olaylardan Önceki Durum
b) Olayların Cereyan Şekli
c) Tanıklıklar
2) EDİRNE'DEKİ OLAYLAR
a) Olaylardan Bir Yıl Önceki Durum
b) Olayların Cereyan Şekli
c) Göçmenlerin Durumu
d) Edirne Yahudi Cemaati'nin Dahiliye Vekili
1) Şükrü Kaya ile Görüşmesi
e) Edirne'deki Olaylarla İlgili Tanıklıklar
f) Keşan ve Uzunköprü'deki Olaylar
g) Uzunköprü'deki Olaylarla İlgili Tanıklıklar
3) KIRKLARELİ'NDEKİ OLAYLAR
a) Olaylardan Bir Yıl Önceki Durum
b) Olayların Cereyan Şekli
c) Olaylar Neden Meydana Geldi?
d) Tanıklıklar
4) TEKİRDAĞ'DAKİ OLAYLAR
a) Olayların Cereyan Şekli
b) Çorlu'daki Olaylar
c) Lüleburgaz'daki Olaylar
d) Babaeski'deki Olaylar
III- OLAYLARIN BASINA YANSIMASI VE RESMÎ MAKAMLARIN TAVRI
1) YAHUDİ CEMAATİ LİDERLERİNİN ANKARA İLE TEMASLARI
2) OLAYLARIN BASINDA YER ALMASI
3) BAŞVEKİL İSMET İNÖNÜ'NÜN KONUŞMASI
4) TBMM REİSİ KÂZIM ÖZALP'iN BEYANATI
5) DAHİLİYE VEKİLİ ŞÜKRÜ KAYA'NIN BEYANATI
6) BAŞVEKÂLET TEBLİĞİ
7) CHF UMUMÎ KÂTİBİ RECEP PEKER'İN SORUŞTURMASI
IV- OLAYLARIN ARDINDAN YAŞANAN GELİŞMELER
1) RESMÎ SORUŞTURMA VE SONUCU
2) MİLLÎ İNKİLÂP, ORHUN VE BİRLİK DERGİLERİNİN KAPATILMALARI
3) İZMİR'DE "VATANDAŞ TÜRKÇE KONUŞ!" KAMPANYASI
4) RESMÎ MAKAMLARIN BEYANATLARI
5) OLAYLARIN YAHUDİ TOPLUMU ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
a) İstanbullu Yahudi Tüccarların Durumu
b) Türkiye Hahambaşılığı'nın Göçmenlere Yardımı
c) Siyonist Faaliyetlerin Canlanması
6) YAHUDİ CEMAATİ LİDERLERİNİN TAVRI
7) BASININ TAVRI
8) ULUSLARARASI YAHUDİ ÂLEMİNDEKİ YANKILAR
9) TRAKYA YAHUDİ NÜFUSUNDA DEĞİŞİM
10) OLAYLARIN ARDINDAN TRAKYA EKONOMİSİNDE DEĞİŞİM
V- OLAYLARDAN SONRA TRAKYA'DA DURUM
1) EDİRNE'DE DURUM
a) Edirne Alyans Okulu Müdürü'nün Gözlemleri
b) Edirne Béné Bérith Locası Reisi'nin Tespiti
c) Gazeteci Cihad Baban'ın Gözlemi
d) Uzunköprü'de Durum
2) ÇANAKKALE'DE DURUM
3) KIRKLARELİ'NDE DURUM
4) GENEL İZLENİMLER
5) BAŞVEKİL İSMET İNÖNÜ İLE SIHHAT VE İÇTİMAİ MUAVENET VEKİLİ REFİK SAYDAM'IN TRAKYA GEZİSİ
VI- YABANCI DİPLOMATLARIN VE TANIKLARIN DEĞERLENDİRMELERİ
1) TANIKLARIN DEĞERLENDİRMELERİ
a) Tasvir gazetesi başyazarı Cihad Baban'ın Değerlendirmesi
b) Alyans Öğretmeni Elie Nathan'ın Değerlendirmesi
c) Bulgar Basınının Değerlendirmesi
d) Türk Yahudilerin Değerlendirmesi
2) YABANCI DİPLOMATLARIN DEĞERLENDİRMELERİ
a) İngiliz Büyükelçisi Percy Loraine'in Değerlendirmesi
b) Yunan Büyükelçisi K. Sakellaropoulos'un Değerlendirmesi
c) İsviçre Konsolosluğu'nun Değerlendirmesi
d) Amerikan Büyükelçisi Robert P. Skinner'in Değerlendirmesi
e) Fransız Büyükelçiliği'nin Değerlendirmesi
f) İsveç Büyükelçiliği'nin Değerlendirmesi
g) İtalyan Büyükelçiliği'nin Değerlendirmesi
VII- SONUÇ YERİNE
EKLER
Trakya Umumi Müfettişi İbrahim Talî'nin Teftiş Raporu
Trakya Umumi Müfettişliği Bölge Haritası
Mustafa Nermi'nin Vakit Gazetesinde Yayınlanan Mektupları
ÖZEL TERİMLER SÖZLÜĞÜ
OLAYLARIN KRONOLOJİSİ
KAYNAKÇA
DİZİN