19. yüzyılda içsel ve dışsal dinamiklerin belirleyici olduğu bir çerçeve içinde gerçekleşen toplumsal değişim ve dönüşüm süreci, ipekçilik sektörü aracılığıyla dünyaya eklemlenmiş Bursa'nın toplumsal yapılanmasında önemli değişiklikler meydana getirmiştir. Yüzyılın başlarından itibaren ipekçilik sektöründeki teknolojik gelişmelere uyum sağlayarak kentte bu alanda endüstriyel bir gelişmenin öncülüğünü yapan gayrimüslimler, şehrin ekonomik yaşamında önemli bir rol oynamaya başlamışlardı. Tanzimat ve Islahat fermanlarının sağladığı olanakların yanı sıra eklemlendikleri yabancı sermaye sayesinde kavuştukları dış ticaret bağlantıları, onlara "komprador" bir nitelik kazandırmıştı.

20. yüzyılın başlarına değin kentin sosyo-ekonomik yapılanmasında ağırlıklı bir yere sahip olan gayrimüslimler, İttihat ve Terakki'nin Balkan Savaşları'ndan sonra benimsediği milliyetçi yaklaşımların türevi olarak gelişen boykot ve millî iktisat siyasalarının erken örnekleriyle sarsıldılar. Birinci Dünya Savaşı esnasında söz konusu iktisadî politikalar hız kazanırken bunlara eklemlenen sevk ve iskân uygulamalarıyla Bursa'daki gayrimüslimler, kentin sosyo-ekonomik yapılanması içinden önemli ölçüde tasfiye edildiler.

Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Bursa Kent Tarihinde Gayrimüslimler adını taşıyan bu çalışmada, kentin demografik yapılanmasında ayırt edici bir kategoriyi oluşturan gayrimüslimlerin, devletin ve toplumun ciddi bir dönüşüm sürecine girdiği Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e değin Bursa kent tarihi içindeki yerleri sosyo-ekonomik, politik ve kültürel bağlamda ele alınmaktadır.

İçindekiler

ÖZET

ABSTRACT

KISALTMALAR

ÖNSÖZ

GİRİŞ

1. DEMOGRAFİK ve TOPLUMSAL BİR KATEGORİ OLARAK GAYRİMÜSLİM
2. ÖZGÜN BİR YÖNETSEL UGULAMA: OSMANLI MİLLET SİSTEMİ
3. XIV.-XIX. YÜZYILLAR ARASINDA BURSA'DA GAYRİMÜSLİMLER

I. BÖLÜM: TANZİMAT SÜRECİNDE BURSA GAYRİMÜSLİMLERİ

1. XIX. YÜZYIL BAŞLARINDA İMPARATORLUĞUN GENEL GÖRÜNÜMÜ
2. TANZİMAT ve GAYRİMÜSLİMLER
   1. Yönetsel Düzenlemeler
   2. Hukuksal Düzenlemeler
   3. Eğitim ve Öğretim Alanındaki Düzenlemeler
3. BURSA'DA GAYRİMÜSLİMLER ve YÖNETSEL YAPILANMA
4. TANZİMAT EVRESİNDE KENTİN NÜFUS BİLEŞENLERİ
5. SOSYO-EKONOMİK YAPILANMA ve İPEK ÜRETİMİ
6. EĞİTİM
   1. Rumlar
   2. Ermeniler
   3. Yahudiler
   4. Yabancılar

II. BÖLÜM: I. MEŞRUTİYET BURSA'SINDA GAYRİMÜSLİM TOPLULUKLAR

1. I. MEŞRUTİYET'İN TARİHSEL ARKA PLANI
2. MEŞRUTİYETİN İLK EVRESİNDE BURSA'DA YÖNETSEL YAPI ve POLİTİK GELİŞMELER
3. BURSA'NIN DEMOGRAFİK KOMPOZİSYONU (1876-1908)

1. D. BURSA EKONOMİSİ İÇİNDE İPEĞİN ve GAYRİMÜSLİMLERİNAĞIRLIĞI

4. SOSYAL YAŞAM İÇİNDE GAYRİMÜSLİMLER
   1. Gayrimüslimlerin Kent İçindeki İskân Alanları ve Sosyal Yaşamları
   2. Kentin Sosyal Yaşamında Gayrimüslim-Müslim Birlikteliği
   3. Kentin Mekânsal Değişimi İçinde Gayrimüslimler
   4. Kentin Kültür ve Sağlık Alanlarında Gayrimüslimler
5. GAYRİMÜSLİM ve YABANCILARIN EĞİTİM-ÖĞRETİM ETKİNLİKLERİ
   1. Rumlar
   2. Ermeniler
   3. Yahudiler
   4. Yabancılar

III. BÖLÜM: II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BURSA'DA GAYRİMÜSLİMLER

1. II. MEŞRUTİYET'İN TARİHSEL ARKA PLANI
2. II. MEŞRUTİYET'İN BURSA'DAKİ YANSIMALARI
   1. Siyasal Örgütlenme
   2. Seçimler

a.1908 Seçimleri

b.1912 Seçimleri

c.1914 ve 1919 Seçimleri

2. 3. Toplumsal Tümlemenin Bir Türevi Olarak Iyd-ı Milli
3. SAVAŞLARIN GÖLGESİNDE DEMOGRAFİK YAPI
4. SOSYO-KÜLTÜREL YAPI
   1. Gündelik Yaşam İçinde Gayrimüslimler
   2. Kentin İktisadi Yaşam Alanında Gayrimüslimler
   3. Sosyal Yaşamın İçinde Gayrimüslim Kadınlar
   4. Eğitim

IV. BÖLÜM: BİR İKTİSADİ SİYASA PROJESİ: MİLLİ İKTİSAT ve BURSA

1. MİLLİ İKTİSAT (1908-1918)
2. MİLLİ İKTİSAT'IN BURSA'DAKİ YANSIMALARI
3. MİLLİ İKTİSAT SİYASASININ ARACI OLARAK BURSA'DA BOYKOT
4. BURSA'DA İKTİSADİ BİLİNÇLENME ve MİLLİ HİMAYE

V. BÖLÜM: BÖLÜM: BURSA'DA SEVK ve İSKÂN UYGULAMALARI ve MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

1. SEVK ve İSKÂN
2. BURSA'DA SEVK ve İSKÂN
   1. Bursa'daki Rumların Sevk ve İskânı
   2. Bursa'daki Ermenilerin Sevk ve İskânı
   3. Demografik Değişim
3. EMVAL-İ METRUKE ve YAŞANAN SORUNLAR
4. RUM ve ERMENİ GÖÇMENLERİN BURSA'YA DÖNÜŞÜ
5. YARGILAMA-SORUŞTURMA
6. ULUS DEVLETİN ŞAFAĞINDA BURSA'DA GAYRİMÜSLİMLER

SONUÇ

KAYNAKÇA

Basında

• Agos Kitap Eki - Mayıs 2010
• Bursa Olay Gazetesi Kitap Eki - Haziran 2010
• Newsweek Türkiye - 29 Ağustos 2010